Intern ondernemerschap betreft de werkhouding en het gedrag van medewerkers waarbij zij kansen zien om zaken op een nieuwe of andere manier te doen, de kansen omzetten in praktische oplossingen met als doel voor klanten resultaten te boeken. Intern ondernemerschap heeft betrekking op medewerkers in alle lagen van de organisatie. Vele instellingen hebben het belang van intern ondernemerschap onderkend en als een belangrijke competentie van medewerkers in beleidsnota’s opgenomen. De competentie wordt in andere instellingen verwoord met begrippen zoals resultaatgerichtheid, marktgerichtheid, omgevingsbewustzijn enz.

De boven- en onderstroom

Om intern ondernemerschap in de praktijk te brengen is het belangrijk goed te weten welke aspecten hierbij een rol spelen. Hierbij maakt Markanta onderscheid tussen de bovenstroom en de onderstroom (zie figuur 1). In de bovenstroom wordt een beroep gedaan op de ratio (cognitief) van de medewerker waarbij hij zijn analytisch denkvermogen inzet om orde en structuur te scheppen in de bedrijfsvoering. Het betreft (instrumentele) aspecten die goed geregeld moeten zijn: beleid, organisatie, communicatie en cultuur. Interne ondernemers realiseren zich dat het belangrijk is dat de bovenstroom goed in elkaar zit. In de praktijk is dit vaak niet het geval. Het beleid is dan bijvoorbeeld onvoldoende duidelijk of samenhangend en staat daarmee de goede uitvoering in de weg staat. Aspecten zoals deze moeten opgelost worden. Van doorslaggevend belang is de onderstroom waarin de emoties een rol spelen. Het heeft betrekking op zowel het bewuste als het onbewuste (intuïtieve) gevoelsleven van medewerkers. Het raakt hun diepste drijfveren om zich voor zaken wel of niet in te zetten.

Figuur 1 De aspecten van intern ondernemerschap

In de onderstroom kiezen de medewerkers richting. Hierbij zijn drie aspecten van belang: zingeving, vertrouwen en groepsbinding. Bij zingeving komt aan de orde wat de diepere betekenis is van de werkzaamheden van een organisatie(deel). Waar doe je het voor? Het tweede aspect vertrouwen heeft te maken met lef en moed om zaken op te pakken waarvan de uitkomst nog niet zeker is. Tenslotte het laatste aspect groepsbinding. Medewerkers hebben behoefte aan verbondenheid met elkaar. Deze groepsbinding heeft betrekking op de rol die zij in de groep vervullen en het respect en waardering die zij ervaren van de groepsleden.

Blijvende resultaten Intern ondernemerschap levert blijvende resultaten op. De belangrijkste reden is gelegen in het draagvlak onder de medewerkers. Dit draagvlak ontstaat doordat zij zelf actief participeren in verbetertrajecten en zij merken dat de uiteindelijke werksituatie uitnodigt om het werk goed en met plezier te doen. Kenmerkend voor organisaties waar sprake is van intern ondernemerschap is een helder beleid met realistische doelen en concrete acties, een sterke mate van resultaatgerichtheid van medewerkers, een klantgerichte instelling van medewerkers, een integrale benadering van service verlening en tenslotte een collegiale en enthousiaste werksfeer. Het resultaat hiervan is divers: een sterke stijging van de productiviteit een sterke reductie van doorlooptijden toename van de klanttevredenheid (zowel extern als intern) een verlaging van de operationele kosten (inzet van minder mensen en middelen) werkplezier van medewerkers